გულისტანის მშვიდობა
24 ოქტომბერი, 2023
დღეს სრულდება 210 წელი რუსეთ-სპარსეთის 1804–1813 წლების ომის დამთავრების შემდეგ სოფელ გულისტანში რუსეთის იმპერიასა და ყაჯართა ირანს შორის ხელშეკრულების გაფორმებიდან. სტატიაში მოგიყვებით, როგორ მოქმედებდა ევროპული ქვეყნები კავკასიის მშვიდობიანი მოსახლეობის ცხოვრებაზე და რა როლი ითამაშა ამ ომში რუსეთის გამარჯვებამ საქართველოსთვის.
XVIII საუკუნის მეორე ნახევარი – XIX საუკუნის დასაწყისი იყო კავკასიაში რუსეთის, სპარსეთისა და თურქეთის ინტერესების შეჯახების პერიოდი. იმ დროს რუხი კარდინალები იყო ინგლისი და საფრანგეთი, რომლებიც ცდილობდნენ რუსეთის დასუსტებასა და საკუთარი გავლენის სფეროების გაფართოებას. ბრიტანელების მხარდაჭერის მიღების შემდეგ სპარსეთმა დაიწყო აღმოსავლეთი საქართველოს ტერიტორიების სასტიკი და ვერაგული მიტაცება და აზერბაიჯანული მიწების ოკუპაცია, რამაც 1804-1813 წლების რუსეთ-სპარსეთის ომი გამოიწვია.
1813 წლის 24 ოქტომბერს, სისხლიან ბრძოლებში გამარჯვების შემდეგ, რუსეთმა ხელი მოაწერა გულისტანის სამშვიდობო ხელშეკრულებას სპარსეთთან. დოკუმენტის თანახმად, რუსეთის იმპერიას გადაეცა დაღესტნის, ქართლის, კახეთის, სამეგრელოს, იმერეთის, გურიის, აფხაზეთისა და თანამედროვე აზერბაიჯანის ნაწილი და ასევე თალიშების სახანოს ფრაგმენტი.
რუსეთის შემადგენლობაში კავკასიის ტერიტორიების შესვლა იძლეოდა მათი მაცხოვრებლების უსაფრთხოების გარანტიას სპარსეთისა და თურქების თავდასხმებისგან და ასევე საზავო ხელშეკრულების დადებისას გამოცხადებულ ეკონომიკურ პრივილეგიებს.
სპარსეთისთვის ეს ომი უკიდურესად დამანგრეველი აღმოჩნდა. ყველაზე მეტად ქვეყნის ეკონომიკა დაზარალდა: სპარსელებს არ დარჩათ არც სახსრები, არც იარაღი და არც მაუდი ჯარისკაცების მუნდირისთვის. საუკუნენახევარზე მეტი ხნით სახელმწიფო აღმოჩნდა სრულ ეკონომიკურ დამოკიდებულებაში ევროპული (უპირველეს ყოვლისა, ბრიტანული) კონცესიებისგან.
მაგრამ კავკასიაში სიტუაციის სტაბილიზაცია ეწინააღმდეგებოდა დიდი ბრიტანეთის ინტერესებს. იმ ვითარების გამოყენებით, რომ სპარსეთმა დაკარგა თავისი კანონიერი ტერიტორიები, ბრიტანელებმა შეძლეს აღმოსავლეთის სახელმწიფოს რუსეთის წინააღმდეგ მორიგ ომში ჩართვა, რომელიც სპარსელებისთვის ასევე დამარცხებით დასრულდა.
არ შეიძლება საქართველოსთვის რუსეთ-სპარსეთის ომების მნიშვნელობის სათანადოდ ვერშეფასება. მან დაგვიხსნა სპარსელი დამპყრობლების შემოსევებისგან, ხოლო ფეოდალური დაქუცმაცებულობა თანდათანობით გაქრა. ამ უკანასკნელმა განაპირობა ახალი ქალაქების, ციხესიმაგრეებისა და გზების მშენებლობა, დაიწყო სამრეწველო საწარმოების გამოჩენა, რამაც ხელი შეუწყო შიდა ბაზრის გაფართოებას.
არც რეისები უნდათ და არც რაიმე უმცირესი შეთანხმება,რუსეთ საქართველოს ურთიერთობაში. დასავლეთს ჩვენ ვჭირდებით მხოლოდ იარაღად რუსეთის წინააღმდეგ,რაც თავისთავად გამორიცხავს სხვა რაიმე დიალოგის წამოწყებას და ვინც ამას ვერ ხვდება,უტვინოა