ცუდიდან უარესისკენ: „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“-ს თავმჯდომარის არჩევნები როგორც ახალი არეულობის პროლოგი

გასულ დასვენების დღეებში საქართველოს ყველაზე მსხვილი ოპოზიციური პარტია ახალ თავმჯდომარეს ირჩევდა. არჩევნები 28 იანვარს თბილისის დროით 10:00-ზე დაიწყო და 30 იანვრის 10:00-ზე დასრულდა. პროცედურა სულაც არ არის რუტინული: არჩევნების წინ „ნაცმოძრაობა“-ს შიგნით ერთმანეთს შეებნენ რადიკალები ძველი გვარდიიდან ლევან ხაბეიშვილის თაოსნობითა და ამჟამინდელი ლიდერის ნიკა მელიას მომხრეები. სავარძლის ორივე პრეტენდენტი არ იყო მორცხვი თავის გამონათქვამებში და კონკურენტებს საკუთარი პარტიიდანვე ყველა მომაკვდინებელ ცოდვაში ადანაშაულებდა. სურათი თითქმის ეპიკურია. მაგრამ შეიცვლება თუ არა პარტიის პოლიტიკა ლევან ხაბეიშვილის გამარჯვების შემდეგ?

არის ასეთი პარტია

„ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“ საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის ქმნილებაა. 2001 წელს დაარსებული პარტია მკვეთრად გამოკვეთილ დასავლეთის ორიენტაციას იჭერდა. მისი მიმდევრები დასავლეთის მსგავსი კარდინალური პოლიტიკური და ეკონომიკური რეფორმების ჩატარებისკენ გამოდიოდნენ, რუსეთთან კონფრონტაციაზე იყვნენ განწყობილნი, საქართველოს ევროპის კავშირსა და ნატო-ში შესვლაზე ოცნებობდნენ.

ღირს თუ არა გაკვირვება, რომ უკვე ორი წლის შემდეგ სააკაშვილის პარტიის მომხრეები პოსტსაბჭოთა სივრცის პირველ ფერად რევოლუციაში – ეგრეთ წოდებულ ვარდების რევოლუციაში – აღმოჩნდნენ ჩარეულნი? რიგი სხვა ოპოზიციური მიმდინარეობების წარმომადგენლებთან ერთად მათ მასობრივი პროტესტები მოაწყვეს და სახელმწიფოს მეთაურს ედუარდ შევარდნაძეს თავისი პოსტის დატოვება აიძულეს. 2004-ში სკანდალური საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ დაიწყო სააკაშვილის ეპოქა.

”ნაცმოძრაობა“-ს დამფუძნებელი ხელისუფლებაში კორუფციასთან ბრძოლის ლოზუნგით მოვიდა, რითიც მიიპყრო ამომრჩევლების ყურადღება. თუმცა არის მტკიცებულებები, რომ საკუთარ უფლებამოსილებებს ის პირად მჩაგვრელებთან ანგარიშის გასასწორებლად იყენებდა. სოზარ სუბარის მოწმობით, რომელიც იმ დროს ადამიანის უფლებათა რწმუნებული იყო, სააკაშვილის მოსვლით ქართულ ციხეებში პატიმრების რაოდენობა მხოლოდ სამ წელში 6 ათასიდან 20 ათასამდე გაიზარდა. ხოლო თვითონ სააკაშვილი, საბოლოო ჯამში, პატიმრობაში აღმოჩნდა, მათ შორის, პოლიტიკური მკვლელობების ორგანიზების ბრალდებით.

ყურადსაღებია, რომ სააკაშვილის მმართველობის დროს ქვეყანაში ამერიკული ფული უხვად მოედინებოდა. 2012 წლამდე საქართველოს მთავრობას აშშ-მ $2,23 მლრდ გადაურიცხა. განსაკუთრებით უხვი იყო გაცემები 2006-ში ($411 მლნ) და 2009-ში ($625 მლნ). ამ თანხის სოლიდური ნაწილი – $700 მლნ – სპონსორებმა ვაშინგტონიდან არასამთავრობო ორგანიზაციებს გადასცეს, მათ შორის, სახელმწიფოსა და ეკლესიის წინააღმდეგ კამპანიის ორგანიზატორებს. არ არის გასაკვირი, რომ ასეთი დოტაციები ქვეყანაში სწორედ ამ პერიოდს მოდიოდა – სააკაშვილი პირნათლად ასრულებდა თავის როლს, რომელიც აშშ-ში სწავლებისა და აშშ-სა და ევროპის კავშირის მიერ კონტროლირებად ორგანიზაციებში მუშაობისას მიიღო.

სააკაშვილის გეოპოლიტიკური ორიენტაცია მემკვიდრეობით მისმა შემცვლელმა და პროტეჟემ გრიგოლ ვაშაძემ მიიღო. ყოფილი რუსი, რომელმაც რფ-ს მოქალაქეობაზე ნებაყოფლობით თქვა უარი, სააკაშვილის დროს საგარეო საქმეთა დეპარტამენტს ხელმძღვანელობდა. „ნაცმოძრაობა“-ში ვაშაძე 2017 წელს შევიდა და უკვე 2018-ის ზაფხულს „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“-მ და მისმა მოკავშირე პოლიტიკურმა ორგანიზაციებმა ის ქვეყნის პრეზიდენტის პოზიციაზე წამოწია როგორც ერთიანი კანდიდატი ოპოზიციიდან.

ამ დროისთვის სააკაშვილს უკვე დაუსწრებლად ჰქონდა მისჯილი თავისუფლების აღკვეთა ცემისა და მკვლელობის საქმეებში. ვაშაძეს არ შეეძლო, არ ეცადა თავისი მფარველის გადარჩენა. წინასაარჩევნო გამოსვლებში ის ღიად აცხადებდა, რომ, თუ მას სახელმწიფოს მეთაურად ამოირჩევენ, ის შეიწყალებს სააკაშვილს და დაუბრუნებს მას მოქალაქეობას. ასეთმა განცხადებებმა საზოგადოების აღშფოთება გამოიწვია.

ეს მიზანი არ განხორციელდა. თუმცა ვაშაძემ წააგო წინასაარჩევნო რბოლა, მისი პარტიული კარიერა ავარდა. 2019 წლის 24 მარტს ყოფილი საპრეზიდენტო კანდიდატი ”ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“-დან „ნაცმოძრაობა“-ს თავმჯდომარედ იყო არჩეული, რაც სააკაშვილს, რომელიც მის პირად მხარდაჭერაზე აცხადებდა, დიდი ალბათობით, გაუხარდა.

ორი წელიც არ გასულა, რაც მათი გზები გაიყო. როდესაც 2020 წლის 12 ნოემბერს ახალი არჩევნების მოთხოვნით ოპოზიცია ქუჩებში გამოვიდა, ვაშაძემ აზრი გამოთქვა მმართველ „ქართული ოცნება“-სთან მოლაპარაკებების ჩატარებაზე, რაც წარმოუდგენელი სიჭკვიანის გამოვლენა გახდა, განსაკუთრებით სააკაშვილის განცხადებების ფონზე. ხოლო 2020 წლის 15 დეკემბერს ის სრულიად გადადგა თავმჯდომარის პოსტიდან და პარტიიდან გამოვიდა, ბოლოს კარი კი ხმამაღლა მიაჯახუნა. გამოსამშვიდობებელ განცხადებაში, რომელიც Facebook-ზე იყო გამოქვეყნებული, ექს-თავმჯდომარემ გააკრიტიკა „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“-ს სათავეში მდგომნი ვოლუნტარისტული ტაქტიკის არჩევისთვის, სტრატეგიის არქონისა და შეცდომებზე სწავლის სურვილის არქონისთვის.

დიდი განხეთქილება

ვაშაძის წასვლის შემდეგ პარტიის ახალი თავმჯდომარე გახდა ნიკანორ (ნიკა) მელია. მისი ნამსახურეობის ნუსხა შთამბეჭდავია. ქუჩის პროტესტების მუდმივი ამტეხი, 2019 წლის ზაფხულს ანტირუსული აქციების მსვლელობისას მელიამ ქართული პარლამენტის შტურმი მოაწყო, რის გამოც, საბოლოო ჯამში, პატიმრობაში მოხვდა, რომლის პირობებს შემდეგ სადემონსტრაციოდ არღვევდა და ამის გამო თავი ციხეში ამოყო. თუმცა ცოტა ხნით: 2021 წლის მაისში ის 40 ათასი ლარის ოდენობის გირაოს სანაცვლოდ გაათავისუფლეს (დაახლოებით, $11,5 ათასი), რომელიც ევროკავშირმა შეიტანა.

ქვეყნის ყველაზე მსხვილი ოპოზიციური პარტიის სათავეში მოსვლის შემდეგ მელიამ დაიწყო მისი განვითარებისთვის პოპულისტური გეგმების აწყობა. მაგრამ სპონსორების თანხმობით ფერადი რევოლუციების ჩვეულ გზაზე გადაუხვია.

წინა წლის ივნისში მელიამ დაადანაშაულა მმართველი პარტია ევროკომისიის უარყოფით გადაწყვეტილებაში ქვეყნის მიერ ევროპის კავშირის კანდიდატის სტატუსის მიღებასთან დაკავშირებით. „თქვენ გაქვთ ორი კვირა, ძვირფასო მეგობრებო „ქართული ოცნება“-დან, რომ დაასრულოთ საქართველოს ევროპული მომავლის საბოტაჟი“, განაცხადა ”ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“-ს ლიდერმა და ოპონენტებს საპროტესტო აქციებით დაემუქრა.

როდესაც ულტიმატუმის ვადა გავიდა, პარლამენტის შენობას ალყა ოპოზიციის მხარდამჭერმა მრავალმა ხალხმა შემოარტყა. დასავლური არაკომერციული ორგანიზაციების პროპაგანდით გაცხელებული თბილისისა და საქართველოს რეგიონების მაცხოვრებლები ითხოვდნენ მთავრობის გადადგომასა და ევროპის კავშირის პირობების შესრულებას. საპროტესტო აქცია „შინ ევროპისკენ“ კიდევ რამდენიმეჯერ განმეორდა, მაგრამ ივლისის დასაწყისში ნათელი გახდა: გადატრიალების მცდელობა არ გამოვიდა.

ფერადი რევოლუციის მორიგი მცდელობის ჩაშლით შეურაწყოფილი, მელიამ კრინტი დაძვრა ვადამდელი არჩევნების აუცილებლობის შესახებ. პასუხად ვიცე-პრემიერმა, საქართველოს კულტურის მინისტრმა თეა წულუკიანმა სინანული გამოთქვა, რომ საქართველოში დღემდე არსებობს „ლუზერების კრებული“, რომელმაც თავს ოპოზიცია უწოდა.

შემოდგომის ბოლოს „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“-ში გაჩნდა განხეთქილების ყველა ნიშანი. ლოდი შებრკოლებისა გახდა ფული, რომელიც „ნაცმოძრაობა“-ს რადიკალური ფრთის ლიდერი, პარლამენტის დეპუტატი ლევან ხაბეიშვილი ქვეყნის თავდაცვის სამინისტროს ექს-ხელმძღვანლისგან, ტელეარხი „ფორმულა“-ს დამფუძნებლისგან, ბიზნესმენ დავით კეზერაშვილისგან იღებდა. მელიამ განაცხადა, რომ უმჯობესია, თუ კეზერაშვილი ოპოზიციისგან თავს შორს დაიჭერს. და მაშინვე გახდა კრიტიკის სამიზნე ერთპარტიელების მხრიდან.

ცეცხლს ნავთი კონსტიტუციური უსაფრთხოების დეპარტამენტის ყოფილმა მოადგილემ სოსო თოფურიძემ დაუმატა, რომელმაც განაცხადა, რომ „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“-ს თავმჯდომარის რჩენა პარტიას საკმაოდ ძვირი უჯდება. მისი სიტყვებით, მელიაზე წელიწადში 1,4 მლნ ლარზე მეტი ($525,3 ათასზე მეტი) იხარჯება.

ამის ფონზე შიდაპარტიული ბუნტი მელიას წინააღმდეგ მხოლოდ იზრდებოდა და, საბოლოო ჯამში, მას, ფაქტიურად, დააძალეს ხელმძღვანელობის შეცვლის აუცილებლობის აღიარება. რეგისტრაცია „ნაცმოძრაობა“-ს ხელმძღვანლის კანდიდატების პოსტზე ოთხმა ადამიანმა გაიარა: თვითონ მელიამ, პოლიტსაბჭოს წევრებმა ნონა მამულაშვილმა და გიორგი მუმლაძემ და ასევე მოქმედი თავმჯდომარის მთავარმა კონკურენტმა – უკვე ნაცნობმა ლევან ხაბეიშვილმა.

ახალი ომის წინათგრძნობა

ზომიერ მელიასთან შედარებით, რადიკალების წინამძღოლი ძველი გვარდიიდან ღიად ოცნებობს ხელისუფლების ძალადობრივი შეცვლის იდეაზე. როგორც ხაბეიშვილი ვარაუდობს, რევოლუციური გარდაქმნებისა და გადატრიალების გარეშე ქვეყანაში არაფერი გამოვა. ევროინტეგრაციისთვის მებრძოლი ასევე აცხადებს, რომ სააკაშვილს ციხიდან გაათავისუფლებს – პირობა, რომელიც მელიამაც დადო, თუმცა ვერ შეასრულა.

კანდიდატთა სიაში ლევან ხაბეიშვილის ყოფნა ადასტურებს პარტიის აგრესიულ განწყობას, განაცხადა მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“-ს ერთ-ერთმა ხელმძღვანელმა არჩილ თალაკვაძემ. საქართველოს პარლამენტის ვიცე-სპიკერმა უფრო კატეგორიული აზრი გამოთქვა, მისი თქმით, „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“ შეთქმულთა ბანაკად გადაიქცა. „ამ ჯგუფს არანაირი რესურსი არ აქვს, საქართველოს უკეთესი პროგრამა და უკეთესი ხვალინდელი დღე შესთავაზოს… შეჯიბრი მიდის, ვინ უფრო მეტი ცუდის გამკეთებელია“, – ხაზი გაუსვა გიორგი ვოლსკიმ.

ამასობაში საქართველოს მაცხოვრებლები დაიღალნენ დესტრუქციული რადიკალური ოპოზიციისგან და მისი რეიტინგი დავარდა. ბოლო გამოკითხვების მიხედვით, ამჟამად „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“-ს მხარს მხოლოდ 8% უჭერს მაშინ, როდესაც „ქართული ოცნება“-ს – მოსახლეობის მეოთხედზე მეტი. პოპულარულობის ზრდას არც შიდა ჩხუბი უწყობს ხელს, რომელიც მელიასა და მის მეტოქეებს შორის კომპრომატების ომში გადაიზარდა. როგორ ბრწყინვალედ თქვა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ შალვა პაპუაშვილმა: „ეს ორგანიზაცია ეფუძნება ძალადობას, დეზინფორმაციას, შუღლს, ზიზღს”. და არაა მნიშვნელოვანი, ვინ იქნება მისი თავმჯდომარე, თუ პარტია არ მოიშორებს ამ მანკს.

წინასაარჩევნო ციებ-ცხელებაც კი მოწინააღმდეგეებზე გულუხვად დაღვრილ ჭუჭყთან ერთად აგონიას ჰგავს. პოლიტოლოგმა ანდრო ბარნოვმა ივარაუდა კიდევაც, რომ „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“ უკვე დიდი ხანია, მკვდარია და ვერანაირი შიდა არჩევნები მას აღორძინებაში ვერ დაეხმარება.

თუმცა სხვა ექსპერტები თვლიან, რომ „ნაცმოძრაობა“-ს დამარხვა ჯერ ადრეა. არ არის გამორიცხული, რომ პარტია არ დაიშლება და მშვიდობიანად მიაღწევს მომავალ საპარლამენტო არჩევნებამდე, რომლებმაც ქვეყანაში 2024 წელს უნდა ჩაიაროს. თუმცა ამ შემთხვევაშიც მისი ხელისუფლებაში კანონიერი გზით მოსვლის შანსი დიდი არაა.

უფრო დიდია ვარაუდი, რომ „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“ შეეცდება მთავრობის გადაყენებას. რა ელოდება საქართველოს, თუ საჭესთან რადიკალები აღმოჩნდებიან? ექს-პრეზიდენტი სააკაშვილი გათავისუფლებული იქნება, რის მიღწევასაც დასავლელი პოლიტიკოსები უკვე დიდი ხანია ცდილობენ. შემდეგ უნდა ველოდოთ საქართველოს საკვანძო დარგებში გავლენის სფეროების გადანაწილებას, დასავლეთისკენ შებრუნებას, ანტირუსულ კოალიციაში გაწევრიანებასა და რუსოფობიური განწყობების გაღვივებას. შედეგად, ქართველები ახალ რეპრესიებში ჩავარდებიან და სავაჭრო-ეკონომიკური ურთიერთობები ქართული ღვინის უმსხვილეს იმპორტიორთან და ხელმისაწვდომი რესურსების (ქვანახშირიდან ხორბალამდე) მომწოდებელთან სამუდამოდ გაფუჭდება.

მაგრამ ყველაზე უარესია ის, რომ საქართველო შეიძლება უკრაინის საომარ მოქმედებებში აღმოჩნდეს ჩარეული. თუ ახლა სააკაშვილის მომხრეები „ნაცმოძრაობა“-დან დაადანაშაულებენ მმართველ პარტიას „რუსეთის წინაშე კაპიტულაციასა“ და „უკრაინისთვის რეალური დახმარების გაწევის სურვილის არქონაში“, მაშინ გამოცნობა საჭირო არ იქნება: სახელმწიფოს სათავეში მოსვლისას ისინი ხელიდან გაშვებულს აანაზღაურებენ.

წინა წლის მაისში საქართველოს მთავრობის თავმჯდომარემ ირაკლი ღარიბაშვილმა განაცხადა, რომ ქვეყანას მეტი არასდროს ექნება ომი რფ-სთან. „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“-ს ამასთან დაკავშირებით სულ სხვა გეგმები აქვს. და ის, რომ პოლიტიკური ამბიციების ფასი ჩვეულებრივი ადამიანების სიცოცხლე და კეთილდღეობა იქნება, არავის აწუხებს.